Czym jest zespół policystycznych jajników (PCOS)?
Zespół policystycznych jajników (ang. Polycystic Ovary Syndrome) jest zaburzeniem endokrynologicznym, prowadzącym do braku owulacji. Choroba ta dotyka kobiet w wieku rozrodczym i jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń hormonalnych, a także najczęstszą przyczyną żeńskiej niepłodności.
Szacuje się, że PCOS może dotyczyć nawet 20% kobiet w wieku reprodukcyjnym.
Nazwa wspomnianej jednostki chorobowej pochodzi od charakterystycznego obrazu jajników w USG, w których występuje wiele pęcherzyków. Patomechanizm PCOS nie został dotychczas w pełni wyjaśniony. Na jego rozwinięcie mają wpływ zarówno czynniki endokrynologiczne, jak i genetyczne, metaboliczne oraz środowiskowe. PCOS może być dziedziczny – kobiety, w których rodzinie występuje PCOS są bardziej narażone na zachorowanie na ten zespół. Problem może występować również u kobiet, u których doszło do nadmiernej ekspozycji na hormony męskie w życiu płodowym. Zwiększone ryzyko pojawienia się zaburzeń obserwuje się także u kobiet z nadwagą lub otyłością, prowadzących niezdrowy tryb życia oraz takich, u których wcześnie rozpoczął się proces dojrzewania.
Zaburzenie charakteryzuje się występowaniem cykli bezowulacyjnych oraz nadprodukcją męskich hormonów płciowych – androgenów, które są przyczyną zmian w organizmie kobiety. Przebieg choroby może pogarszać towarzysząca jej często Insulinooporność, której występowanie dodatkowo zwiększa produkcję androgenów. Nieleczony PCOS może doprowadzić do zachwiania równowagi węglowodanowej oraz lipidowej i zwiększyć ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia, a nawet nowotworów błony śluzowej macicy. Leczenie hormonalne jest bardzo istotne, oprócz uniknięcia wspomnianych schorzeń, pozwala kobietom z PCOS zajść w ciążę i urodzić dziecko.
Zespół policystycznych jajników – objawy
Przyjmuje się, że na policystyczne jajniki wskazuje 12 lub więcej pęcherzyków (2-9 mm) w każdym jajniku i/lub objętość jajnika ponad 10 ml w badaniu USG. Zbyt wysoki poziom LH (hormon luteinizujący) i zachwiane proporcje FSH (hormon folikulotropowy) do LH powodują zwiększenie ilości drobnych, niedojrzałych pęcherzyków w jajnikach, przez co nie dochodzi do owulacji. W efekcie nie jest możliwe powstanie ciałka żółtego i pojawia się niedobór progesteronu, który odpowiada za nieregularne miesiączki. Z kolei duża ilość pęcherzyków produkujących androgeny, odpowiada za pojawienie się nadmiernego owłosienia.
Do najczęstszych objawów PCOS należą:
- zaburzenia miesiączkowania i brak owulacji,
- pęcherzyki na jajnikach,
- insulinooporność, stany przedcukrzycowe i cukrzyca,
- nadmierne owłosienie w okolicy twarzy, brodawek sutkowych, brzucha, pleców (hirsutyzm),
- przerzedzone włosy (zakola) i łysienie androgenne,
- nadmierne przetłuszczanie się skóry i włosów,
- zmiany łojotokowe i trądzik,
- otyłość typu androidalnego (tkanka tłuszczowa zlokalizowana w okolicach brzucha),
- zaburzenia w obszarze zdrowia psychicznego (najczęściej depresja i zaburzenia lękowe).
Często kobiety dowiadują się o zaburzeniach dopiero przy okazji problemów z zajściem w ciążę. Wtedy leczenie może nie przynieść już tak spektakularnych efektów. Tylko szybko podjęte działania lecznicze, a także modyfikacja stylu życia, pozwolą na ograniczenie ryzyka chorób towarzyszących PCOS, zmniejszenie wpływu choroby na codzienne funkcjonowanie kobiety i wyleczenie ewentualnej niepłodności. Dlatego ważne jest, aby nie ignorować powyższych objawów i jak najszybciej szukać pomocy specjalisty.
Leczenie zespołu policystycznych jajników
Leczenie tego schorzenia jest trudne i polega na zapobieganiu jego objawom. Zaprzestanie leczenia zwykle sprawia, że dolegliwości nawracają. Zaburzenie powinno być leczone interdyscyplinarnie. Osoby chore muszą być pod stałą opieką lekarza rodzinnego, który będzie monitorował ogólny stan zdrowia i w razie potrzeby, będzie kierował na dodatkowe konsultacje specjalistyczne.
W przypadku osób otyłych, wskazana jest redukcja masy ciała, gdyż tkanka tłuszczowa produkuje pewne ilości hormonów (w tym androgeny). Zaburzenia psychiczne w postaci depresji oraz zaburzeń lękowych powinny być leczone pod opieką psychiatry i/lub psychoterapeuty. Wskazane jest również zaprzestanie palenia, gdyż nikotyna pobudza organizm do produkcji większej ilości androgenów. W leczeniu PCOS niezbędna może być również farmakoterapia. Kobietom, które nie planują w najbliższym czasie zajść w ciążę, lekarz może zaproponować antykoncepcję hormonalną. Czasami stosuje się same leki antyandrogenne bądź metforminę. Preparaty zalecone od lekarza będą miały na celu obniżenie stężenia androgenów i poziomu LH i przywrócenie regularności cyklu owulacyjnego.
Dobrą informacją jest to, że w przypadku niepłodności spowodowanej zaburzeniami hormonalnymi w wyniku PCOS, zmiana trybu życia oraz zastosowanie odpowiedniej terapii dają stosunkowo wysokie szanse na powodzenie w postaci zajścia w ciążę i urodzenia dziecka.
Znaczenie żywienia w PCOS
Odpowiednia dieta w zespole policystycznych jajników ma na celu przede wszystkim poprawę wrażliwości insulinowej. Kolejnym celem modyfikacji żywieniowych jest redukcja poziomu testosteronu, co wraz z poprawą gospodarki węglowodanowej ma pomóc w przywróceniu owulacji. Dodatkowym aspektem będzie redukcja tkanki tłuszczowej, która promuje wydzielanie estrogenów i zwiększa stan zapalny w organizmie. Wskazane jest stosowanie diety opierającej się na produktach o niskim indeksie glikemicznym i niskim ładunku glikemicznym, regularne spożywanie posiłków i zwiększenie ilości warzyw i owoców w codziennej diecie.
Uproszczony podział produktów ze względu na indeks glikemiczny:
Niski IG – większość surowych warzyw i owoców, orzechy, ryby, jaja, nabiał bez cukru, grube kasze
Średni IG – makaron razowy, chleb żytni, płatki owsiane gotowane, niektóre gotowane warzywa (ziemniaki, buraki, bób, kukurydza)
Wysoki IG – białe pieczywo, makaron, ryż, słodycze, frytki, miód, słodzone napoje, alkohol
Jak możemy obniżyć indeks glikemiczny potraw?
- Po ugotowaniu makaronu, ziemniaków lub ryżu, możemy je schłodzić kilka godzin w lodówce (wówczas powstanie w nich skrobia oporna, która nie będzie podlegała trawieniu).
- Wybierajmy mniej dojrzałe owoce (np. banany powinny być bardziej zielone, bez widocznych brązowych kropek).
- Nie dopuszczajmy do rozgotowywania potraw (makaron gotujmy al dente).
- Owoce i warzywa spożywajmy w całości, ze skórką (unikajmy blendowania).
- Zadbajmy, aby w każdym posiłku było źródło białka i zdrowych tłuszczów (używajmy chudych twarogów, mozzarelli light, pestek, orzechów, oliwy).
Pozostałe ważne zalecenia żywieniowe:
- zwiększenie spożycia produktów wysokobłonnikowych (produkty pełnoziarniste, świeże warzywa i owoce),
- wprowadzenie produktów przeciwzapalnych (owoce jagodowe, orzechy, nasiona, ryby morskie),
- ograniczenie produktów bogatych w cholesterol (tłuste wędliny, kiełbasy, boczek, tłuste mleko),
- ograniczenie spożycia tłuszczów typu trans (fast-food, chipsy, wyroby cukiernicze).
Oprócz odpowiedniego żywienia, zadbajmy o aktywność fizyczną. Nawet krótkie, ale regularne ćwiczenia mogą zwiększyć wrażliwość insulinową, poprawić funkcjonowanie mózgu i zredukować stres. Dodatkowo, warto pamiętać o codziennym odpoczynku, ponieważ stres może nasilać objawy PCOS. Pomocne będzie włączenie do codziennej rutyny zajęć z rozciągania, jogi lub medytacji.
Niepokojące objawy, takie jak zaburzenia miesiączkowania, zawsze powinny skłonić nas do wizyty u ginekologa lub endokrynologa. Pierwszym krokiem w kierunku zadbania o własne zdrowie może być również wykonanie badań hormonalnych.
Pakiet badań hormonalnych - "policystyczne jajniki" PCOS zawiera następujące badania:
- FSH
- Estradiol
- LH
- Glukoza na czczo
- Insulina na czczo
Badania wykonywane są w:
- Przychodni ul. Łojewska 6
- Przychodni ul. Poborzańska 6
- Przychodni ul. Tykocińska 34
- Przychodni ul. Remiszewska 14
- Przychodni ul. Balkonowa 4
Koszt pakietu wynosi 90.00 zł
W ofercie mamy również Pakiet badań hormonalnych - "trądzik, nadmierne owłosienie".
Zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu: https://medita.pl/pl/sklep/
Zachęcamy również do skorzystania z pomocy naszych specjalistów ginekologów i endokrynologów: https://medita.pl/pl/uslugi/konsultacje-lekarskie/
